ETHNOMEDICINE AND MATERIA MEDICA USED BY KUI
TRADITIONAL HEALERS IN NORTHEAST THAILAND
MISS ARIKA VIRAPONGSE
A THESIS FOR THE DEGREE OF MASTER OF SCIENCE
KHON KAEN UNIVERSITY
2006
ISBN 974-626-847-3
ETHNOMEDICINE AND MATERIA MEDICA USED BY KUI
TRADITIONAL HEALERS IN NORTHEAST THAILAND
MISS ARIKA VIRAPONGSE
A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS
FOR THE DEGREE OF MASTER OF SCIENCE
IN PHARMACEUTICAL CHEMISTRY AND NATURAL PRODUCTS
GRADUATE SCHOOL KHON KAEN UNIVERSITY
2006
ISBN 974-626-847-3
อารีกา วีระพงส. 2549. การแพทยพื้นบานและยาสมุนไพรที่ใชโดยหมอพื้นบานชนชาติกุยใน
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย. วิทยานิพนธปริญญาวิทยาศาสตรมหาบณัฑิต
สาขาวิชาเภสชัเคมีและผลิตภัณฑธรรมชาติ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแกน.
[ISBN 974-626-847-3]
อาจารยท่ีปรึกษาวิทยานิพนธ: รศ.ดร. ชยันต พิเชียรสุนทร, ผศ.ดร.จุลรัตน คนศิลป,
อ. ประธาน ฦาชา
บทคัดยอ
ชนชาติกุยเปนกลุมชาติพันธุหน่ึงในหาสิบกลุมชาติพันธุที่ไมใชไตในประเทศไทย และอาจเปน
กลุมชาติพันธุแรก ๆ ที่เขามาตั้งถิ่นฐานอาศัยอยูทางตอนใตของภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย
การศึกษาน้ีมีวัตถุประสงคเพ่ือศึกษาประมวลแนวคิดในเชิงทฤษฎีในระบบการแพทยพ้ืนบานของกลุมชาติ
พันธุกุย และยาสมุนไพรที่ใชบําบัดโรคหรือความเจ็บปวยตาง ๆ กลุมประชากรที่ใชในการศึกษาครั้งน้ีเปน
หมอพ้ืนบานชาวกุยจํานวน 388 คน ซ่ึงตั้งถิ่นฐานอยูในพ้ืนที่จังหวัดสุรินทร ศรีสะเกษ และอุบลราชธานี
โดยการศึกษาเชิงลึกกับหมอพ้ืนบานจํานวน 30 คน วิธีวิจัยที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูลประกอบดวยการ
ใชความจําแบบเสรี บันทึกขอมูลดานสุขภาพ การสังเกตการณโดยนักวิจัย การสังเกตการณโดยผูเขารวม
โครงการวิจัย การเก็บรวบรวมตัวอยางสมุนไพร และการสัมภาษณ ผลที่ไดไดวิเคราะหและประมวลเปน
แนวคิดในเชิงทฤษฎีในระบบการบําบัดรักษาความเจ็บปวยของหมอพื้นบาน พบวาโรคและความเจ็บปวย
ที่หมอพ้ืนบานชนชาติกุยใหบริการบําบัดรักษาได มี 100 โรคหรืออาการ ใชรูปแบบการเตรียมยาแตกตาง
กันได 9 วิธี ใชเครื่องยาสมุนไพรจํานวน 374 ชนิด นอกจากนี้ยังไดวิเคราะหภูมิหลังทางสังคมข